Friday, July 31, 2009
ठूलो ढुङ्गो
बाटाका किनारमा एउटा ठूलो ढुङ्गो थियो । आवश्यक पर्दा बाटामा हिँड्ने बटुवाहरूले त्यसैको ओत लागेर दिसा–पिसाब गर्थे । जसले गर्दा वरिपरिको वातावरण औधि दुर्गन्धित भएको थियो । एकजना सिकारु कलाकारको आँखा प¥यो । जिज्ञासु थियो, ढुङ्गा खोपेर अमूर्त चित्र बनायो । बाटामा हिँड्ने एकजना बटुवाले अनौठो आकारमा कुँदिएको उक्त ढुङ्गोलाई देखेर दङ्ग प¥यो, देवताको मूर्ति ठान्यो र अबिर र फूल चढायो । अर्को एकजनाले त्यहाँ वरिपरि ध्वजापताका चढायो । उनीहरूसँगै अरू दुई÷चारजना मिसिए र वरिपरि सफा गरे । यो क्रम बढ्दै गयो । हिजो आज ठूलो ढुङ्गो खाटी देवता बनेको छ र त्यहाँ फूल प्रसाद चढाउने र पूजा गर्नेको धुइरो लाग्नेगरेको छ । *** २०६३/०१/०१, काठमाडौं ।
अन्तिम प्रश्न
अविरल यात्रा
“कठिन यात्रा !” धेरैले यसै भन्थे । एउटा अनिवार्य यात्रा, शिखरमा पुग्नका लागि हिँडिरहेका थिए यात्रीहरू । थाक्ने पछि पर्थे र हिँड्नेहरू हिँडिरहन्थे, निरन्तर । कहिले भीरको बाटो, कहिले जङ्गलको बास । यात्रा कहाँ हुन्छ र सुगम ! चितुवा र ब्वाँसाको झम्टाइ, तीखा ढुङ्गा र काँडाको घोचाइ । भोकप्यासका कुरा त सामान्य हुन्छन् यात्रामा । बाटो सजिलो थिएन, आस्था बलियो थियो । आस्था र विश्वासका भ¥याङ चढ्दै, आशा र भरोसाका जङ्घार तर्दै अघि बढ्दै थिए यात्रीहरू । एउटा ज्योति धिपधिप बलिरहेको थियो, पारि क्षितिजमा । ‘आऊ ।’ हाँसेर बोलाउँथ्यो । ‘आऊ ।’ अलि ओरसम्म लिन आउँथ्यो । र, कहिल्यै नथाक्न र सधैँ विजयी हुन हौसला दिन्थ्यो । ऊसँग चहराइरहेका घाउमा लगाउने मलहम थियो । रोगीको रोग निको पार्ने ओखती थियो । र, मूल कुरो त मान्छे मान्छे भएर बाँच्न के चाहिन्छ, त्यो वस्तु थियो । पहिले त्यहाँ पुगेकाहरूले सुखले जीवन बिताएका थिए । उनीहरू पनि ओर डिलमा आएर छिटो छिटो हिँड्न हुटिङ गर्थे । “त्यो बाटो गाह्रो छ, नजाऊ । कठिन यात्रा, प्राण जान सक्छ । जीउ गल्न सक्छ । र भएको जेथा पनि गुम्न सक्छ ।” एकथरी भाँड्न खोज्थे । “हिँड्नुपर्छ, हिँड्नुपर्छ, साहस बोकी हिँड्नुपर्छ । एक स्वर, एक लय र एकै लस्कर भएर अघि बढ्नुपर्छ । थाक्नु मृत्यु हो, ज्यँुदै मर्न नखोजौँ, हिडौँ जीवनयात्रामा कत्ति हार नखाई ।” अघि जानेहरूले हौसला दिन्थे । “चिसो भएर सुनिनुभन्दा आगो भएर बल्नु ठीक, बाँचेर सधैँ मर्नुभन्दा एकैचोटि मर्नु ठीक । हामी मरे पनि अर्को पुस्ता जन्मन्छ र हामी हिँडेको बाटो पहिल्याएर अघि बढ्छ ।” बाटामा यस्तै कुरा हुन्थे । + + + + + यात्राका क्रममा, बाटाका बीचमा, एउटा आकृति थियो, डरलाग्दो आकृति ! काँचै खाउँलाजस्तो गरी बाटो छेकिरहेको थियो । भोका ब्वाँसाहरू उसका वरिपरि नाचिरहेका हुन्थे दाह्रा देखाएर । छुच्चा गिद्धहरू आकाशमा उडिरहेका हुन्थे नङ्ग्रा उजाएर । र, हिंस्रक चितुवाहरू बाटो छेकिरहेका हुन्थे, काँचै खाउँलाजस्तो गरेर । ती दुष्टहरूले कैयौँ निर्दोष यात्रुलाई जिउँदै मारे, टुक्रा पारे र आफ्नो आहारा बनाए । “भागौँ, मर्नुहुन्न ।” एकाथरी डराउँथे । “नडराई अघि बढौँ, पछि नहटाँै ।” अर्काथरी साहस भर्थे । रात गाढा हुँदै गइरहेको थियो । आकृति झन्झन् डरलाग्दो देखियो । “भूत–प्रेत हुन सक्छ ।” एकथरी डराए । “भूत होइन देवता हो ।” अर्काथरीले आदर गरे । “यस्ता भूत–प्रेत खतरा हुन्छन् । तर्साउँछन् र ज्युँदै निल्न सक्छन् । हाम्रा बाबाले भन्नुभएको यस्तासँग निहुँ खोज्नुहुँदैन ।” कोही यसो भन्थे । यसैगरी विभिन्नथरी कुरा छचल्किँदै थिए बाटाभरि । त्यसले धेरै समयसम्म अघि बढ्न दिएन । बाटोमा अवरोध खडा ग¥यो । यात्रुमा भ्रम छ¥यो । तर पनि यात्रा रोकिएन । सबै यात्रु सजग भए । हातेमालो गर्दैगर्दै अगाडि बढ्दै गए । यात्रुको लहर उर्लँदै गयो । “पछि हट्ने होइन, अघि बढ्नुपर्छ ।” सबैका मुखबाट सामूहिक आवाज आयो । लौरा टेक्ने लौरा टेक्दै, भारी बोक्ने भारी बोक्दै, हलो जोत्ने हलो बोक्दै अनि चर्का चर्का नारा बोल्दै, ठूलाठूला राँका पोल्दै र अवरोधका पर्खाल तोड्दै यात्रीहरू अघि बढ्दै रहे । यात्रीहरू कत्ति नडराई नजिकै आएको देखेपछि आकृति अत्तालियो र बाटो छोडिदियो । यात्रीहरू झन् खुसी भए र आफ्नो लक्ष्यलाई पछ्याउँदै अगाडि बढिरहे । पारि क्षितिजमा आशाको दीप उज्यालो छर्दै यात्रुहरूलाई बोलाइरहेको थियो । *** २०६३/०२/०१, काठमाडौं ।
छेपारो
एउटा कथा
नजिकै नालीमा एउटी सुत्केरी कुकुर्नी बच्चालाई दूध चुसाउँदै सुतिरहेकी थिई । थुप्रै मानिसहरूको आवतजावत देखेर ऊ डरार्ई । बच्चाको मायाले जोडजोडले भुकी ।
नजिकै प्रहरी थिए । कुकुर्नीको भुकाइ उनीहरूलाई मन परेन । उनीहरू रिसाए र ऊमाथि पनि लाठी वर्षाए । एक्लै भए भाग्थी होली, बच्चाको मायाले भागिन । कुट्नेले आफू नथाक्दासम्म कुटे । कुकुर्नी कारुणिक स्वरमा कुइँकँदै जमिनमा लम्पसार परी ।
त्यो दिन त्यस्तै भयो ।
अर्को दिन बिहान मर्निङवाकमा जाँदा देखेँ— कुकुर्नी मरेकी थिई र साना साना छाउरा छाउरीहरू कुइँ कुइँ कुइँकिँदै मृत आमाका दूधका लाम्टा चुसिरहेका थिए ।
@@@
२०६३/०१/०१, काठमाडौं ।
बहुमुखी प्रतिभा
Wednesday, July 29, 2009
भोक
वीर गोर्खालीका नातिहरू !
को थियो तैपनि ती युवकहरूको उत्ताउलो र बेसुरको हिँडाइको कारण ऊ तर्कन भ्याएन । झण्डै ऊ आफू पनि लड्नबाट जोगियो र प्रयत्न गरेर सम्हालियो । “तेरा आँखा छैनन् ? साले बाटामा हिँड्नेलाई बैसाखीले अखल्टाएर लडाउने ?” लडेको युवकले उठ्दै भन्यो । ऊ केही बोल्नै भ्याएको थिएन अर्को युवकले थप्यो— “साला लङ्गडाको खुट्टा त छैन छैन आँखा पनि रहेनछ ।” उसको कुरा सुनेर अरू युवकहरू गलल्ल हाँसे ।
लेलाई पर हुत्याइदियो । उसको त्यो बहादुरी देखेर एकपटक पाँचैजना युवकहरू हाँसे । हाँस्ने क्रम रोकिएको थिएन । अर्को युवकले पनि “ला तेरो मानवअधिकार” भन्दै अर्को बैसाखीलाई पनि लात्ताले हानेर झन् पर पु¥याइदियो । दुवै बैसाखी नहुँदा ऊ सम्हालिन सकेन र ढनमनिदै सडकमा पछारियो । ऊ त्यसरी पछारिएको देखेर पाँचजना तन्नेरीहरू शरीर मर्काउँदै निकै जोडले हाँसे । हाँस्दा–हाँस्दै तिनैमध्ये एउटाले भन्यो— “वीर गोर्खालीका नातिहरू हौँ हामी, के हुतिहारा सम्झेकोे तैँले हामीलाई ?” उसको कुरा सुनेर हाँसो पुनः थपियो ।
लथिए । *** २०५२/०८/०८, काठमाडौं ।
Realistic Revelations (Book Review)
RRS
Laghukatha (short-short story) has become a popular genre in the recent times with many more young writers trying their hands in the field. It is not that they are fascinated to short-short story because it is easy to write. Writing a short-short story is more challenging than penning the lengthy ones. The writer must be able to put forth their views in limited space in short-short story. He or she should convey the message without offering detailed background. Besides, it must be to the point and touchy with twisting and poignant ending as found in the stories of O. Henry. The character, situation and the setting speak for themselves in the short-short story carrying the underlying themes.
Against this background, Hari Prasad Bhandari, who is famous for penning progressive literature, has come up with Abiral Yatra (Incessant Journey) that contains 82 short-short stories. It is perhaps Bhandari’s third collection of stories. He has already written two anthologies of stories Chirag and Aswikrit Kathaharu. The book under review reflects further refinement in the writing of Bhandari. Subtle human feelings combined with minute observation of life and society has made his stories readable and effective. Satires, symbols and parables are some literary tools he has used to express the theme powerfully. Bhandari has ruthlessly targeted corrupt politicians, bureaucrats and charlatans.
But in Ma Marisake (I Have Already Died), which is a heart-rending story about the abject poverty faced by great poet Laxmi Prasad Devkota. The writer employs historical characters such as poet Kedarman Byathit and Devkota to have poignant impact on the narrative. One day Devkota has to observe a Shradha, a ritual in which a son remembers his late father and forefathers. He happens to be in a state of dilemma when he has to change his dhoti (lower-part clothe) before a number of guests but sadly he has only one dhoti. He is lying on the bed and hesitant to move for the ritual. He compares himself with a dying man since he can’t buy a dhoti that is not so costly. All the time, he works hard. Still he has been unable to get one dhoti. One can trace elements of pathos and pains here. This story is based on Devkota’s poem ‘pagal’. In ‘Guide Master, ’ the writer introduces us to a crooked teacher who intentionally does not give a pass mark to the students, who do not use guidebooks and guess-papers written by him. Sukrabar (Friday) is about a lazy bureaucrat who only wants to tame his juniors but fails to be honest to his office. Giddha Sammelan (Conference of Vultures) is a subtle satire on Kathmandu that boasts of being a civilised city. Vultures hold a meeting as they face food crisis in the villages with the people becoming more aware about health and sanitation. They no more find carcass in the field. They decide to migrate to the capital city where they have easy access with bones and garbage that are scattered here and there. The story derides the city dwellers who are living amidst the heaps of trashes. Based on parable in story telling, it is one of the powerful stories in the collection.
Other stories of Bhandari are equally effective. He has worked hard and demonstrated commitment in penning stories filled with irony on social, political and cultural life. The book will indeed take the author into new height where he can compare himself with other successful short-short storywriters. Reader should go through his stories to have a real flavour of the literature.
Source: The Rising Nepal, Kathmandu
Saturday, July 25, 2009
अबिरल यात्राबाट
“ “को हो ?" कवि व्यथित केही गुनगुनाउँदै भित्र पसे र सिँढी उक्लदै तलामा गए ।
– “कोही बिरामी भयो कि ?” “होइन... ।” लामो सास फेर्दै श्रीमती देवकोटाले उत्तर दिइन् । च्यादर ओढेर सुतेका देवकोटा रहेछन्, जवाफ दिए— “होइन व्यथितजी बिरामी मात्रै होइन, म मरिसकेँ । म जिउँदो रहिन आजदेखि ।”
प¥यो ?” “मरेको मान्छे रे ! के ठठ्यौली गर्नुभएको तपाईंले ....?” “ठठ्यौली होइन, म ठीक कुरा गर्दैछु । म मरिसकेको छु । अब मैले खानु बेकार छ । बरु मलाई भान्सामा होइन, मसानघाटमा लैजाने व्यवस्था गर्नुहोस् ।” मुखै नखोली देवकोटाले जवाफ फर्काए ।
दैन मसँग । यो लँगौटी मात्र लगाएर कसरी जाऊँ भान्सामा ?श्र यसको जवाफ व्यथितसँग पनि थिएन । उनी पनि मलिन र गम्भीर देखिए । देवकोटाको उक्त उद्गार सुनेपछि त्यहाँ कोठामा भएका सबै व्यक्तिका आँखा रसाइरहेका थिए । केही बेर पहिलेको ठट्यौली वातावरण गम्भीरतामा परिणत भयो ।+ *** २०४५/०८/०१, काठमाडौं । .............................